Verslaving, afhankelijkheid of verslaving... Al deze termen roepen over het algemeen een pijnlijke realiteit op voor degenen die eraan lijden of een verslaafd familielid begeleiden.

Drugsverslaving 💉 alcoholisme of gokverslaving hebben reële gevolgen voor de lichamelijke en psychische gezondheid van de consument, maar ook voor zijn of haar sociale relaties.

Volgens de WHO wordt een verslaving gedefinieerd als "een toestand van periodieke of chronische afhankelijkheid van stoffen of gedragingen" met schadelijke gevolgen voor de gezondheid. Verslaving wordt gekenmerkt door een vaak sterk, zelfs dwangmatig, verlangen om een activiteit te consumeren of te beoefenen.

Hoewel alcohol- 🍷, tabaks- en drugsverslaving het bekendst zijn, kunnen vele stoffen of gedragingen tot verslaving leiden.

Op het SAM-netwerk vindt u professionals, verenigingen en artikelen die verband houden met het thema verslavingen.

Sommige verslavingen in definitie 

Volgens gezondheidswerkers zijn er twee soorten verslaving: verslaving aan stoffen met een "psychoactieve" werking, zoals alcohol, drugs 💉 of medicijnen, en zogenaamde "gedrags"-verslavingen die verband houden met zich herhalende gewoonten en praktijken, bijvoorbeeld seksueel gedrag, sport of onlinespelletjes.

Sommige veel voorkomende verslavingen...

Alcoholisme (of alcoholverslaving): Volgens de WHO is er sprake van alcoholverslaving wanneer de consumptie van alcoholische dranken voorrang krijgt op andere gedragingen die voorheen bij een persoon de boventoon voerden. Het verlangen om alcohol te drinken wordt onbeheersbaar en moet bevredigd worden ten koste van alle andere overwegingen.

Verslaving: De Wereldgezondheidsorganisatie omschrijft verslaving als een onbedwingbare drang om een stof te gebruiken en de neiging om de dosis te verhogen, wat leidt tot psychische en soms lichamelijke afhankelijkheid.

Tabaksverslaving: Tabaksverslaving 🚬 is een vorm van verslaving die voortkomt uit de verslaving aan producten die gemaakt zijn van tabaksbladeren (plant), zoals sigaretten, sigaren, pijptabak, pruimtabak...

Gedragsverslavingen...

Gedragsverslaving : De meest gangbare definitie is die van psychiater Aviel Goodman: "Gedragsverslaving is een proces waarbij een gedrag, dat zowel kan functioneren om plezier te verschaffen als om innerlijk ongemak te verlichten, wordt gebruikt op een wijze die wordt gekenmerkt door herhaaldelijk falen om dat gedrag te beheersen en het volharden in dat gedrag ondanks aanzienlijke negatieve gevolgen".

Gamen of beeldschermverslaving 🎲 zijn bijvoorbeeld gedragsverslavingen, maar dat geldt ook voor werk- of sportverslavingen, die aanvankelijk een "gezonde" connotatie hebben, maar door de herhaling en het voortduren van het gedrag een verslaving aan het licht brengen en dus een schadelijk effect op de gezondheid. 

En hoe ga je ermee om?

Ontwenning : Het stoppen met het gebruik van alcohol of drugs wordt de "ontwenningsfase" genoemd; dit kan symptomen van "ontwenning" van uiteenlopende ernst veroorzaken, variërend van een "kater" tot "Delirium Tremmens". Ontwenning kan worden begeleid door een arts die medische steun en behandeling kan bieden om de staat van ontwenning te verlichten. 

Hoe kan verslaving worden opgespoord?

Bepaalde tekenen kunnen aanleiding geven tot een waarschuwing, bijvoorbeeld wanneer iemand in uw omgeving abnormaal lijkt te drinken: verlies van eetlust en gewichtsverlies, rood gezicht en handpalmen, beven, vermoeidheid, herhaalde infecties, verminderd libido, tintelingen in voeten of handen, aarzelende gang of zelfs leveraandoeningen, ontsteking van de alvleesklier, hogere bloeddruk, jicht, enz. 

In het geval van afhankelijkheid van illegale drugs 💉 maar ook van geneesmiddelen die in de apotheek 💊 worden verkocht, kunnen bepaalde alarmsignalen ook de aandacht trekken van degenen die dicht of minder dicht bij de verslaafde staan.

Enerzijds zijn er lichamelijke symptomen zoals verwijde pupillen, een opgezwollen of uitgedund gezicht of zelfs naaldvlekken op de onderarmen, benen of elders op het lichaam; anderzijds zijn er gedragsveranderingen zoals een gebrek aan energie of extreme opwinding, een "depressieve" toestand, een plotseling verlies van interesse in activiteiten die men vroeger leuk vond of zelfs diefstal of conflicten met mensen in de omgeving van de verslaafde... Er zijn veel indicatoren van misbruik, maar het is niet altijd gemakkelijk ze te identificeren en aan de alarmbel te trekken.

Gedragsverslavingen, ten slotte, zijn soms moeilijker op te sporen omdat zij inherent zijn aan de omgeving van de verslaafde, hoewel zij een even ongewenst effect hebben op de geestelijke en zelfs lichamelijke gezondheid van de persoon die eraan lijdt.

In het algemeen kan psychische afhankelijkheid van gedrag aan het licht komen door een echte malaise die de verslaafde voelt in het onvermogen om het gewenste gedrag te reproduceren: prikkelbaarheid of zelfs agressiviteit of spanningen en angsten zijn tekenen die kunnen wijzen op de gedragsverslaving van een persoon.

En hoe ga je ermee om?

Ontwenning: Het stoppen met het gebruik van alcohol 🍷 of drugs wordt de "ontwenningsfase" genoemd; dit kan symptomen van "ontwenning" van uiteenlopende ernst veroorzaken, variërend van een "kater" tot "Delirium Tremmens". Ontwenning kan worden begeleid door een arts die medische steun en behandeling kan bieden om de staat van ontwenning te verlichten. 

Hoe kan verslaving worden opgespoord?

Bepaalde tekenen kunnen aanleiding geven tot een waarschuwing, bijvoorbeeld wanneer iemand in uw omgeving abnormaal lijkt te drinken: verlies van eetlust en gewichtsverlies, rood gezicht en handpalmen, beven, vermoeidheid, herhaalde infecties, verminderd libido, tintelingen in voeten of handen, aarzelende gang of zelfs leveraandoeningen, ontsteking van de alvleesklier, hogere bloeddruk, jicht, enz. 

In het geval van afhankelijkheid van illegale drugs, maar ook van geneesmiddelen die in de apotheek worden verkocht, kunnen bepaalde alarmsignalen ook de aandacht trekken van degenen die dicht of minder dicht bij de verslaafde staan.

Enerzijds zijn er lichamelijke symptomen zoals verwijde pupillen, een opgezwollen of uitgedund gezicht of zelfs naaldvlekken op de onderarmen, benen of elders op het lichaam; anderzijds zijn er gedragsveranderingen zoals een gebrek aan energie of extreme opwinding, een "depressieve" toestand, een plotseling verlies van interesse in activiteiten die men vroeger leuk vond of zelfs diefstal of conflicten met mensen in de omgeving van de verslaafde... Er zijn veel indicatoren van misbruik, maar het is niet altijd gemakkelijk ze te identificeren en aan de alarmbel te trekken.

Gedragsverslavingen, ten slotte, zijn soms moeilijker op te sporen omdat zij inherent zijn aan de omgeving van de verslaafde, hoewel zij een even ongewenst effect hebben op de geestelijke en zelfs lichamelijke gezondheid van de persoon die eraan lijdt.

In het algemeen kan psychische afhankelijkheid van gedrag aan het licht komen door een echte malaise die de verslaafde voelt in het onvermogen om het gewenste gedrag te reproduceren: prikkelbaarheid of zelfs agressiviteit of spanningen en angsten zijn tekenen die kunnen wijzen op de gedragsverslaving van een persoon.

Sommige online tests

Soms zijn bepaalde gedragingen twijfelachtig, maar blijven er twijfels... Daarom bieden sommige verenigingen of zorgcentra online vragenlijsten aan om een discussie of reflectie op gang te brengen.  

Alcoholverslaving 

Denkt u dat uw alcoholgebruik of dat van een familielid problematisch wordt? Aarzel niet om deze test voorgesteld door VAD 🍷 te doen.

Als alcoholverslaving is aangetoond, is het mogelijk professionele hulp te zoeken om van de alcohol 🍷 af te komen. Soms is persoonlijke motivatie en steun van familie en vrienden niet voldoende en kan het aangewezen zijn om zich niet alleen tot de behandelende arts te wenden, maar ook tot ambulante of residentiële diensten. 

Roken

Maakt u zich zorgen over uw rookgewoonten 🚬 of die van een dierbare? Doe de test voorgesteld door Stop Tabac en vind de methode die bij u past wanneer u klaar bent om te stoppen.

De medisch-sociale gids van het SAM-netwerk bevat talrijke aanwijzingen voor professionele hulp.

Gokken of online gokken

Vermoedt u dat u of een dierbare verslaafd is ? Tests voor verslaving aan spelletjes en aan internet in het algemeen zijn beschikbaar en kunnen helpen een dialoog op gang te brengen en zelfs leiden tot de inschakeling van bekwame professionals op dit gebied, zoals een verslavingstestspecialist. 

Als verzorger van een afhankelijke persoon

Houdingen (proberen te) adopteren

Begeleiding van een alcoholist : Alcoholverslaving 🍷 heeft gevolgen voor de lichamelijke gezondheid van de alcoholist, maar brengt ook schade toe aan de mensen in de omgeving van de persoon die eraan lijdt.

Als familielid of zelfs als echtgenoot is het mogelijk om een alcoholverslaafde te helpen zich te redden, maar het is essentieel om jezelf te beschermen.

Alcoholgebruik heeft een feestelijke connotatie, vooral bij jongeren die bedreven zijn in het comazuipen. Daarom moeten ouders en familieleden extra waakzaam zijn met jongeren, maar welwillend blijven.

De mensen om hen heen kunnen een houding aannemen van loslaten en de verslaafde helpen zich bewust te worden van zijn verbruik. Het is echter van essentieel belang dat de naasten van de getroffene grenzen stellen: zich distantiëren of bepaald gedrag niet tolereren, vooral als ook kinderen door de situatie worden getroffen.

Begeleiding van een drugsverslaafde : Zoals hierboven is uitgelegd, heeft verslaving niet alleen betrekking op harddrugs 💉 ook tabak wordt beschouwd als een verslavende afhankelijkheid.

Terwijl de eerste groep formeel illegaal is, is roken vrij verkrijgbaar, hoewel boodschappen die waarschuwen voor de gezondheidsschade ervan steeds meer onder het grote publiek worden verspreid. 

Stoppen met roken is in wezen een kwestie van zelfmotivatie, ondersteuning door vrij verkrijgbare geneesmiddelen en zelfs alternatieve technieken zoals hypnose, maar voor het afkicken van harddrugs is over het algemeen een meer substantiële follow-up nodig, met inbegrip van ziekenhuisopname en daaropvolgende ambulante ondersteuning om ervoor te zorgen dat de behandeling wordt voortgezet.

Familieleden kunnen mensen die verslaafd zijn aan harddrugs begeleiden door hen te steunen en een gepaste houding aan te nemen, zoals hen begeleiden bij hun inspanningen, maar hen wel de controle over hun verzorging laten behouden en de verantwoordelijkheid voor hun verslaving op zich laten nemen.

Begeleiding van een persoon met gedragsverslavingen : Sommige gedragingen kunnen echte bronnen van verslaving worden: gok- of eetstoornissen bijvoorbeeld.

Wat gokken 🎲 betreft, valt niet te ontkennen dat naast de betrokkenheid van de verslaafde zelf, de gevolgen voor de entourage zwaar zijn. Het is echter mogelijk om deze verslaving onder controle te krijgen of om een geliefde te begeleiden die uit deze "spiraal" wil komen.

Het bijzondere geval van eetstoornissen impliceert een bijzondere zorg voor de patiënt met de steun van zijn familie en vrienden.

Steun voor familieleden en verslaafden

Hoewel het van essentieel belang is om te worden gevolgd door een gezondheidsdeskundige zoals een verslaafde of andere specialisten op het gebied van psychische stoornissen, is het ook raadzaam om steun te zoeken bij mensen met soortgelijke ervaringen, zodat zij zich vrijelijk kunnen uiten.

Er zijn ook praatgroepen voor alcoholisten en hun familieleden om de juiste steun te vinden.

De juiste gezondheidswerker

Afhankelijk van het soort verslaving, kunnen verschillende professionals nuttig zijn. Sommige psychologen of psychiaters zijn zelfs specifieker opgeleid in ontwenningsondersteuning, bijvoorbeeld als tabaksspecialist.

Er zijn ook verslavingsexperts of centra die zich toeleggen op het ondersteunen van het afkicken van harddrugs 💉 of alcohol wanneer verslaafden zich in de "acute fase" bevinden.

Instellingen voor gezondheidszorg : er zijn gespecialiseerde eenheden in ziekenhuizen voor de verzorging van verslaafden, maar ook klinieken die zich specifiek bezighouden met de verzorging van verslaafde patiënten. Dit zijn residentiële diensten waar de verslaafde 24 uur per dag wordt begeleid in een omgeving die aan zijn behoeften is aangepast.

Sommige hospitalisaties zijn onontbeerlijk en kunnen van korte of lange duur zijn, soms meerdere maanden. De hulpbehoevende kan eerst worden opgenomen in een instelling voor spoedeisende hulp en vervolgens worden overgebracht naar een instelling voor langdurige zorg.

Daarna kan deze steun in de tijd worden gespreid en kunnen nuchtere patiënten steun vinden via ambulante teams.

Ambulante begeleiding : Of het nu gaat om een afspraak in een praktijk of een huisbezoek door een multidisciplinair team, het is mogelijk om de behandeling buiten de muren van een instelling voort te zetten.

Ten slotte kunnen alternatieve methoden en ondersteuningsverenigingen een grote hulp zijn naast de diensten die door de gezondheidszorg worden verleend.

Alternatieve methoden : Als aanvulling op de traditionele medische zorg of als alternatief voor conventionele methoden zijn hypnose of sofrologie wegen die kunnen worden verkend.

Steunverenigingen : Naast medische zorg en steun is het "peer support" systeem vrij wijdverbreid in de verslavings gemeenschap. Dit zijn groepen van nuchtere mensen die elkaar ontmoeten en steunen, waar pas nuchtere mensen kunnen rekenen op de steun van een "sponsor". Daarnaast bieden sommige groepen ook bijeenkomsten voor familieleden om elkaar te steunen en vrijuit te praten over de situaties waarmee zij te maken krijgen.

Hulplijnen : Of het nu gaat om hulp voor alcohol- of drugsverslaafden, gespecialiseerde hulplijnen en websites met online chatrooms zijn beschikbaar in geval van nood.

Het SAM-netwerk verwijst onder meer naar InforDrogues en Al-Anon.

Voor gedragsverslavingen zijn er ook gespecialiseerde klinieken voor gokverslaving en andere soorten gedragsverslavingen.

Hoewel bepaalde pathologieën het risico op verslaving kunnen vergroten, is verslaving op zich een ziekte die niet lichtvaardig moet worden opgevat.

Geestelijke gezondheidsproblemen kunnen ook leiden tot verslaving aan legale of illegale stoffen. Er is een SAM-gids over dit onderwerp geschreven om u te begeleiden bij deze kwesties: "Zoom: ondersteuning van een mentaal kwetsbare persoon".