Zoom: ondersteuning van een oudere afhankelijke persoon

Gepubliceerd op 25/02/2022 Mis à jour le 21/03/2023
Gepubliceerd door Le Réseau SAM
Deel dit artikel

Ouderdom brengt zijn deel van kleine problemen met zich mee die snel grote gezondheidsproblemen kunnen worden als we niet oppassen. Geleidelijk aan worden sommige ouderen afhankelijk en nemen hun omgeving de rol van verzorger op zich zonder het echt te beseffen. Hoe kunnen we een oudere ondersteunen die zijn of haar onafhankelijkheid verliest? Dit artikel geeft een update.

Moeite met rijden door het verlies van referentiepunten? Terugkerend geheugenverlies? Verlies van evenwicht of zelfs een aanzienlijk risico om te vallen? Ouderdom betekent te maken krijgen met een geleidelijke achteruitgang van de gezondheid en dus van de onafhankelijkheid. Maar wat zijn de waarschuwingssignalen van een leeftijdsgebonden pathologie ? En wanneer moet u een arts raadplegen? Soms is het gewoon een kwestie van het begeleiden van de moeilijkheden die na verloop van tijd ontstaan; soms kan het een belangrijker gezondheidsprobleem verbergen... "Gezond oud worden" 👴 is moeilijk omdat het verlies van autonomie zowel kan voortvloeien uit fysieke gezondheidsproblemen als uit neurodegeneratieve ziekten 🧠 zoals Alzheimer of Parkinson.

Deze geleidelijke afhankelijkheid impliceert de uitvoering van steeds regelmatiger steun van de familie en vrienden, die geleidelijk in de rol van mantelzorger zullen glijden. Het is belangrijk dat de oudere 👴 en zijn familie en vrienden zich bewust zijn van wat dit inhoudt om de juiste professionele ondersteuning te bieden en zo samen deze situatie zo harmonieus mogelijk te beleven.

Keuze van de leefomgeving en de gevolgen daarvan

De keuze van een geschikte woonplaats 🏘️ is een cruciale kwestie. Het is belangrijk om er zo vroeg mogelijk over te praten (dus ook als alles goed gaat!)... als men het heeft voorzien, kan men zo sereen mogelijk zijn oude dag beleven. Er zijn vele mogelijkheden die kunnen worden onderverdeeld in twee opties: thuis of een nieuwe woonplek. Dit te kunnen bespreken vóór een dringende ziekenhuisopname, leidt onherroepelijk tot een beslissing in de richting van een inrichting van het type "rust- en verzorgingstehuis", teneinde de keuzes en het levensproject van de bejaarde te respecteren 👴

Thuis blijven

Thuis blijven 🏠 op oudere leeftijd is de wens van de meeste ouderen wanneer zij zich daartoe nog in staat voelen. Een verslechterende gezondheidstoestand met verlies van autonomie dwingt de oudere er niet noodzakelijk toe zijn woning te verlaten, aangezien thuiszorgdiensten 🏠🛒 kunnen ingrijpen om de moeilijkheden van het dagelijkse leven te verlichten. Voor meer veiligheid kan het echter nodig zijn de ruimte aan te passen en technische hulpmiddelen zoals bijvoorbeeld telemonitoring in te voeren.

Een ander alternatief is het dagcentrum. Een paar dagen per week gaat de oudere 👴 naar het dagcentrum waar activiteiten en zorg kunnen worden aangeboden; zo wordt het sociale isolement doorbroken en kunnen ze 's avonds naar huis. Ondanks alle goede wil is het niet altijd mogelijk voor de verzorger om permanent aan het bed van zijn oudere familielid te blijven 🛏️. Thuiszorg of dagcentra zijn daarom een alternatief, zodat de persoon zo lang mogelijk zijn gewone woonplaats kan behouden. 

Ten slotte willen sommige verzorgers hun familieleden in huis nemen en zo samenwonen. Over deze optie moet vooraf goed worden nagedacht, zodat iedereen zijn privacy kan behouden en de verzorger niet uitgeput raakt.

Een andere manier om thuis te blijven en tegelijkertijd een geruststellende aanwezigheid te hebben voor een oudere die nog zelfstandig is in de meeste taken van het dagelijks leven, is intergenerationeel wonen. Structuren zoals 1 toit 2 âges of Ceco Home Sharing stellen senioren die over een vrije kamer beschikken voor deze onder te verhuren aan studenten 👩🎓 of jonge alleenstaanden met een contract. Een "win-win"-oplossing voor beide partijen: de een profiteert van een aanvullend inkomen en de ander van een goedkoper onderkomen, terwijl beiden een welwillend bedrijf hebben.

Gemeenschappelijke huisvesting kan geïsoleerde ouderen ook in staat stellen het gevoel van eenzaamheid te doorbreken door gemeenschappelijke ruimten te delen met andere onafhankelijke ouderen.

Verandering van woonruimte

Toch kan een permanente verandering van woonregeling moeten worden overwogen. De keuze van een woning, verpleeghuis of verzorgingshuis hangt af van de autonomie van de bejaarde; om een woning te overwegen 🏢 is het immers noodzakelijk dat deze autonoom is, ondanks de aanwezigheid van zorg- en hulpdiensten ter plaatse. Het is belangrijk om dit, indien mogelijk, vooraf met de betrokkene te bespreken; bepaalde diensten kunnen u ook helpen om uw keuzes te maken en/of de nodige stappen te ondernemen, zoals het OCMW of Infor-Homes Brussel.


Juridische aspecten

Preventieve maatregelen nemen

Als ouder wordende persoon is het mogelijk dat er in de loop van het leven een handicap ontstaat. Om in aanmerking te komen voor erkenning van invaliditeit moet het verlies van autonomie als gevolg van deze handicap of ziekte vóór de leeftijd van 65 jaar door een arts worden vastgesteld. De erkenning van de handicap door het VAPH in Vlaanderen en door Phare in Brussel maakt het mogelijk om in bepaalde gevallen financiële en materiële bijstand te verlenen.

Om ervoor te zorgen dat de wensen van de oudere 👵🏿 met een verlies aan autonomie worden gerespecteerd, kan deze vooraf de maatregelen plannen die hem of haar betreffen en die zullen worden toegepast indien zijn of haar cognitieve of fysieke toestand hem of haar niet meer in staat stelt zijn of haar wensen duidelijk kenbaar te maken. Dit kan gebeuren via de organisatie van een gerechtelijk beschermingsmandaat ⚖️ maar ook via onderbewindstelling van goederen en/of van de persoon. In deze omstandigheden kunnen een of meer vertrouwenspersonen officieel worden aangewezen, meestal mantelverzorgers.

Erkenning als mantelzorger

Een essentiële stap in deze omstandigheden is dus de inschrijving als verzorger bij uw ziekenfonds. De erkenning als "naaste verzorger" wordt onder bepaalde voorwaarden toegekend en kan uitzicht bieden op bepaalde financiële (in Vlaanderen) of materiële (in Wallonië) voordelen.    

Een paar cijfers, weet dat je geen geïsoleerd geval bent! Volgens een studie in opdracht van de Koning Boudewijnstichting aan de UCL in 2016 nam bijna 10% van de Belgische bevolking al de rol van naaste mantelzorger op zich, en dat cijfer steeg tot 18% voor de Brusselse bevolking.

En in de specifieke context van verzorgers van ouderen 👵🏿 is 60% van de verzorgers niet-bewoners en meestal kinderen of andere familieleden of zelfs vrienden of buren. De samenwonenden van afhankelijke ouderen zijn in 70% van de gevallen hun echtgenoot of hun kinderen.

Naast de voordelen stelt de erkenning als naaste mantelzorger de familie en vrienden in staat zich gewaardeerd te voelen in deze rol en de moeilijkheden die dit met zich mee kan brengen in te zien. Er bestaan oplossingen om dit aan te pakken, zoals specifieke diensten voor naaste verzorgers.

Het punt over de financiën

De kwestie van het inkomen van een oudere ligt gevoelig. Gezondheidszorg kan duur zijn en als gepensioneerde hebben ze minder inkomen, vooral als ze geen spaargeld hebben opgebouwd.

Grapa, ouderdoms- of nabestaandenpensioen... Er bestaan verschillende basisinkomens en andere aanvullende inkomstenbronnen.

Inkomen van senioren

Pensioen

Het ouderdomspensioen is een vergoeding 💰 voor gepensioneerden die door de beroepsbevolking wordt betaald om hen een leefbaar loon te garanderen en hen te belonen voor hun jarenlange werk. Het bedrag hangt onder meer af van het aantal gewerkte jaren, de bedrijfstak en de geboortedatum.

Om het bedrag van uw pensioen te berekenen of het aantal jaren dat u nog moet werken om het maximumbedrag te ontvangen, gaat u naar mypension.be.

Overlevingspensioen

Een overlevingspensioen, ook wel weduwe- of weduwnaarspensioen genoemd, is een maandelijks bedrag dat aan de familie van de overledene wordt uitgekeerd na diens overlijden. De overledene hoefde niet noodzakelijk een gepensioneerde te zijn om zijn of haar echtgeno(o)t(e) bij zijn of haar overlijden daarvan te laten profiteren.

👉 Wat is het verschil tussen het ouderdomspensioen, het overlevingspensioen en de IGO ?

GRAPA

De GRAPA is de inkomensgarantie voor ouderen. Het is een maandelijkse financiële hulp 💰 aan ouderen 👵🏿 die niet over voldoende financiële middelen beschikken om in hun basisbehoeften te voorzien.

Zorgbudget

De zorgbudget is een inkomenstoeslag voor ouderen van 65 👵 of ouder die te maken hebben met aanzienlijke zorgkosten als gevolg van een verslechtering van hun zelfstandigheid. Deze mensen hebben moeite met het uitvoeren van de taken van het dagelijks leven, zoals koken, eten, wassen, schoonmaken of deelnemen aan sociale activiteiten.

👉 Onder welke voorwaarden heb ik recht op de zorgbudget ?

Zorgpakketten

Ouderen kunnen lijden aan chronische ziekten die op latere leeftijd opkomen, zoals hart- en vaatziekten, diabetes, artritis of kanker.

Ze kunnen ook lijden aan blaaszwakte 💧 gewoon door hun gevorderde leeftijd en verminderde spierspanning, of ze kunnen volledig incontinent zijn door hun gezondheidstoestand.

Om hen te helpen de kosten in verband met hun chronische ziekte of incontinentie te dragen, bestaan er twee pakketten: het pakket voor patiënten met een chronische ziekte of het "incontinentiepakket".

Lijfrente

Een andere manier om te voorzien in iemands behoeften op het gebied van gezondheidszorg en levenskwaliteit wanneer iemand zijn autonomie verliest, is te overwegen een onroerend goed 🏠 in lijfrente te verkopen.

Sommige oudere huiseigenaren 👴🏽 houden hun huis tot hun dood, maar ontvangen een maandelijkse lijfrente van de kopers. Anderen verhuizen uit hun huis naar een verpleeghuis, gefinancierd door de verkoop van hun huis.

Onder toezicht van een notaris maakt deze vorm van verkoop het mogelijk om een gebrek aan financiële middelen te overwinnen en tegelijkertijd de levenskwaliteit van de eigenaar te behouden.

Technische hulpmiddelen en professionele ondersteuning

Ouder worden heeft gevolgen voor de dagelijkse activiteiten, zoals wassen 🚿 een maaltijd bereiden 🍽️ of zich gewoon verplaatsen. De woningen 🏡 van ouderen zijn over het algemeen rommelig en onveilig, ongelukken gebeuren snel... De implementatie van technische hulpmiddelen en de inrichting van de woning zijn manieren om ouderen te helpen hun autonomie te behouden en dus het leven van hun verzorger te verlichten 🐢

De indeling van het huis

Tapijten, schaduwrijke plaatsen, ontoegankelijke kasten, enz. zijn allemaal obstakels voor het behoud van de autonomie van een oudere 👴 en kwetsbare persoon. Een huisbezoek door een ergotherapeut kan helpen om de risico's en behoeften van de kwetsbare persoon en zijn omgeving te analyseren.

De interventie van de ergotherapeut zal leiden tot suggesties voor technische hulpmiddelen en ruimteplanning, zoals toegangshellingen, steungrepen of zelfs een telemonitoringsysteem.

Op het SAM-netwerk vindt u niet alleen de ergotherapeuten waarmee u contact kunt opnemen om de situatie te beoordelen, maar ook advies over technische hulpmiddelen en de inrichting van een leefruimte voor ouderen in de rubriek "Informatie".

Thuiszorg

Veel ouderen 👴 willen thuis blijven wonen, maar dagelijkse taken zoals schoonmaken of het beheren van administratieve documenten moeten door hun verzorger worden uitgevoerd, wat niet altijd mogelijk is.

Daarom kunnen sommige professionals het overnemen, zodat de verzorgde persoon in zijn huis kan blijven en de mantelzorger niet overbelast raakt: familiehulp en huishoudelijke hulp zijn de belangrijkste beschikbare professionele ondersteuning, maar coördinatiecentra of maatschappelijk werkers kunnen u helpen de situatie te inventariseren en u adviseren over de beschikbare hulp- en zorgdiensten.

Omgaan met ouder worden

Twee mensen van dezelfde leeftijd kunnen heel verschillende gezondheidstoestanden hebben... Het is niet ongewoon dat bepaalde pathologieën in de loop van de tijd verschijnen of verergeren. Daarom is het belangrijk om tijdig te kunnen consulteren, want het onderscheid tussen normale veroudering en ziekteverschijnselen kan ingewikkeld zijn.

Geheugenverlies, het begin van "dementie", desoriëntatie, herhaaldelijk vallen, enz. Bepaalde gezondheidswerkers en patiëntenverenigingen kunnen u helpen deze problemen te inventariseren. Allereerst natuurlijk de huisarts, maar ook de geheugenklinieken, de neuroloog 🧠 of ASBL's zoals de Alzheimer Liga.

Als naaste mantelzorger krijgt u soms ook te maken met de moeilijke veroudering van uw dierbare, zoals repetitieve spraak en gedrag. Op het SAM Netwerk kunt u inhoud vinden om u te helpen met deze destabiliserende gedragingen om te gaan, maar ook professionals om u te helpen beter te begrijpen en te reageren.

Wat te doen tijdens de vakantie?

Als het levensplan van de oudere 👴 duidelijk is in het dagelijks leven, is de vakantieperiode een belangrijk moment om rekening mee te houden. De verzorger en de oudere kunnen ruimte en een paar dagen vakantie van elkaar nodig hebben om beter contact te maken. Maar hoe kan dat?

Er zijn verschillende mogelijkheden, afhankelijk van de situatie:

  • 👉 Als de afhankelijke persoon alleen moet blijven bij afwezigheid van de naaste verzorger, kunnen thuiszorgdiensten dag en nacht overnemen, ook als de oudere persoon lijdt aan een neurodegeneratieve ziekte 🧠 zoals Alzheimer.
  • 👉 Als de afhankelijke persoon bij afwezigheid van de naaste verzorger niet alleen kan blijven, kan een kort verblijf in een rusthuis worden overwogen. Het gaat om enkele dagen (meestal de tijd van de vakantie van de verzorger) waarin de senior in een aan zijn behoeften aangepaste omgeving wordt ondergebracht.
  • 👉 Als de oudere (gedeeltelijk) zelfstandig is, kan hij of zij er ook voor kiezen om op vakantie te gaan 🏖️ In België of in het buitenland bieden sommige verenigingen zoals Télé-secours Vacances of Enéo verblijven aan die aangepast zijn aan dynamische senioren.

Durf te praten over het einde van het leven!

Ouder worden betekent onvermijdelijk nadenken over het einde van je leven. Hoewel de discussie voor sommige mensen gemakkelijker is dan voor anderen, is het anticiperen op iemands laatste wensen een uitstekende manier om tot het einde toe controle te houden over iemands keuzes en zo een groot aantal gevallen van gewetensnood voor de verzorgers te voorkomen.

Dit kan gaan over onderwerpen als therapeutische verlenging of euthanasie... Maar ook de wensen rond het overlijden en de begrafenis zelf, en discussies over de erfenis door vooraf een testament op te stellen of een schenking te doen.

Kortom, ouder worden of een oudere begeleiden is niet altijd gemakkelijk, maar er is hulp beschikbaar om u door deze nieuwe fase heen te helpen. 

Zoom: ondersteuning van een oudere afhankelijke persoon

Samenvatting van het artikel

Zichzelf verzorgen wanneer men bejaard is of een senior begeleidt, houdt in dat men de volgende punten moet aanpakken: ☑️ Behoud van autonomie thuis 🏡 of het kiezen van een woonplaats die aan de behoeften van de oudere voldoet ☑️ Wettelijke beschermingsmaatregelen ⚖️ van ouderen en de voorbereiding van de procedures vooraf ☑️ Het inkomen van ouderen en mogelijke financiële steun ☑️ Materiaal en professionele hulp beschikbaar 👩⚕️ ☑️ Signalen van moeilijk ouder worden en de artsen die het kunnen begeleiden ☑️ Kwesties in verband met keuzes rond het levenseinde 🌈

Tags

  • Huisverbetering
  • Technische bijstand
  • Financiële steun
  • Woonruimte
  • aide à la vie quotidienne
Deel dit artikel